หลวงพ่อนิพนธ์กล่าวว่า การพูดก็ต้องมีเหตุมีผลของการทำ ไม่ใช่เพราะพูดเพราะอยาก พูดเอามัน
อันด้วยเหตุที่คนเรามีภูมิปัญญา สมาธิ ที่ไม่เท่ากัน เป็นปฐมเหตุ
แลผลสำเร็จของแนวทางสมุนไพรแม่ชีเมี้ยน ก็ต้องอาศัยองค์ประกอบของการทำที่ถูกต้อง เป็นปัจจัยหลัก
การฟังสิ่งที่ถูกต้อง แล้วจับประเด็นนำไปปฏิบัติ จึงเป็นสิ่งที่จำเป็น และถือได้ว่า เป็นเครื่องวัดผลเลยก็ว่าได้ เพราะการกระทำถูกหรือผิด ก็ขึ้นกับการเรียนรู้ แล้วไปทำนั่นเอง
ก็ด้วยเหตุที่คนมีสมาธิไม่เท่ากัน อาจด้วยความบกพร่องอันเนื่องจากร่างกาย ทำให้สมาธิในการฟังลดน้อยลง จึงต้องอาศัยเวลาที่ทอดนาน โดยหวังว่า อาจจะมีสักช่วงหนึ่ง ที่มีสติสมบูรณ์ได้ฟังได้พิจารณา แล้วนำไปทำ เพื่อช่วยตน
การที่มีเวลา นั่นก็คือการให้โอกาส หลวงพ่อนิพนธ์มักเรียกว่า นาทีทอง ที่ทำให้รอด
การนิ่งสงบของคนทุกคน จึงมีความหมาย การคุยก็มีความหมาย เพราะในชั่วโมงที่นั่งฟัง คนคนนั้น อาจมีสมาธิแค่ช่วงหนึ่ง ซึ่งเขาตั้งใจฟังและจะนำไปช่วยตน ถ้าคนด้านข้างสงบ เขาก็ได้ยิน ได้ฟัง ได้นำไปพิจารณา แล้วทำตนให้รอด หากแต่คนด้านข้างคุย ในจังหวะที่เขามีสมาธิ ที่แสนสั้นนั้น เขาก็ไม่ได้ยินสิ่งที่ทำให้เขารอด นั่นจึงกลายเป็นคนที่คุย ได้ทำลายโอกาสรอดของเขาไปเสียแล้ว
หลวงพ่อนิพนธ์ จึงกล่าวว่า การที่มีเวลา ก็เพื่อให้พร้อม กายพร้อม ใจพร้อม จึงไม่จำเป็นเลยที่ต้องนั่งฟังตลอดเวลา หากแต่พยายามรวบรวมสมาธิ ให้ได้สักช่วงหนึ่งช่วงใด ฟัง แล้วพิจารณาเหตุผล นำไปคิด แล้วปฏิบัติเพื่อช่วยตน
หากใครยังไม่มีความพร้อม ก็สามารถเปลี่ยนกิริยา ออกมาคุยข้างนอกสักพัก ออกมาเดินยืดแข้งยืดขา ล้างหน้าล้างตา แล้วเข้าไปตั้งสมาธิ ฟังใหม่
ความสงบจึงจำเป็น ทั้งตัวเราและผู้อื่น แม้เรายังทำไม่ได้ หากแต่ความสงบของเรา ทำให้ผู้อื่นรอด อานิสงค์นี้ ก็ย่อมมีมูลเหตุมาจากความสงบของเราเช่นกัน ผลอันนี้ก็จะทำให้เรามีสมาธิ ในการฟัง และคิด เอาเหตุเอาผล ไปปฏิบัติจนตัวรอดเช่นกัน
จึงไม่จำเป็นเลย ที่เข้าสวดมนต์และฟัง จะต้องนั่งฟังตลอด ไม่ลุกไปไหนเลย หากแต่จับใจความไม่ได้เลย ไม่สามารถนำสิ่งไรไปปฏิบัติได้เลย ออกจากห้องก็ว่างเปล่า การฟังนั้นก็ไร้ผล
การฟังที่ดี คือ พยายามหาช่วงที่เราตื่นตัวให้ได้ เพื่อฟัง แล้วนำไปปฏิบัติให้เกิดผล มิฉะนั้น เราก็จะปล่อยตัวปล่อยใจ ฟังผ่าน หรือ ถูกกิเลสยวนยั่ว ตัวนั่ง แต่ปากคุย หรือ ใจลอย หรือทำอย่างอื่น รอให้หมดเวลา จนจบก็ไม่ได้สักคำหนึ่งคำใดสะกิดใจ ให้เดินในร่องของพระภูมีเลย
หลวงพ่อนิพนธ์จึงกล่าวว่า ในเวลาทั้งหมด หากแม้นฟังแล้วจับได้เพียงประโยคเดียว ไปปฏิบัติ จนช่วยตนได้ นั่นแหละเรียกว่า ฟังแล้วเกิดผล
หากแต่บุคคลใดที่มาใหม่ ยังไม่รู้เหตุและผล ก็ถูกสภาพบังคับให้สงบเงียบ แม้นฟังยังไม่รู้เรื่อง ไม่เข้าใจ ก็ยังได้อานิสงฆ์ช่วยให้คนอื่นรอด ผลก็จะย้อนมาสู่ตนให้ฟังรู้เรื่อง และช่วยตนรอดได้
ห้องสวดมนต์ จึงสามารถให้คุณและโทษได้ ในที่ที่เดียวกัน ช่วยให้คนรอด และทำให้คนตายได้
และด้วยเหตุและผล อาจจะไม่ได้มาในครั้งเดียว จึงต้องฟังบ่อยๆ ค่อยๆ ต่อยอด สร้างความเข้าใจที่ถูก เพื่อเดินทางถูก ทำถูก ผลถูกจึงเกิด
ไม่มีใคร ไม่เคยผิด ดังนั้น เมื่อฟังแล้วไปทำ จึงเป็นการลองผิดลองถูกด้วยตนเอง หากผลผิดเกิด ก็ฟังอีกแล้วพิจารณา ว่าผิดตรงไหน ก็แก้ไข
จนผลถูกเกิด นั่นแหละ สิ่งที่เรียนรู้ แล้วทำให้ตนรอด จึงเป็นความรู้ที่ถูกร้อยเปอร์เซนต์ นำไปสอนใครก็ไม่พลาด
อันเป็นที่มาของคำสอน ว่า "ให้ช่วยตนเองก่อน เมื่อรอดจึงไปช่วยผู้อื่น"
หลายต่อหลายครั้ง สิ่งที่ฟัง ก็ขัดกับความเห็นของตน ด้วยความเห็นที่ขัดแย้งนี้เอง จึงทำให้เกิดการลองผิดลองถูก
ลองทำ แล้วดูผล แลผลที่เกิดก็จะเป็นตัวฟ้องว่า ความคิดความเห็นใด ถูกหรือผิด
ความรู้ที่ฟังแล้วนำไปเพื่อคุย แม้นมีมากสักเท่าไรก็หาประโยชน์ไม่ ได้แต่คุยเอามัน ความรู้ที่ฟังแล้วนำไปทำ แม้นมีน้อย แค่พอตัวรอด ก็ยังประโยชน์มหาศาลแล้ว
ดูนักกีฬาเวลาลงแข่ง ก่อนแข่งต้องทำสมาธิ ฉันใดก็ฉันนั้น ปัญหาที่เรามี คือสิ่งที่เราต้องแข่ง เราจึงต้องมีสมาธิเพื่อฟังแล้วนำมาปฏิบัติ แก้ปัญหาที่มี
การรวบรวมสมาธิ ช้าเร็ว ไม่เท่ากัน การคงสมาธิ มากน้อยไม่เท่ากัน คนพูดจึงต้องพูดนาน เพื่อให้ทุกคนมีโอกาส
เราจึงต้องฝึกให้รู้ทันตน เมื่อสมาธิเสียไป ก็ต้องรีบทำให้กลับมาเร็วที่สุด ลุกไปเดินให้หายง่วง ล้างหน้าล้างตา ออกไปยืดแข้งยืดขา นั่งกับคนไม่รู้จัก ...
มิใช่ว่า นั่งหลับจนจบ นั่งคุยจนจบ หรือ เล่นโทรศัพท์ อ่านหนังสือ รอจนจบ ... การเข้ามาก็เสียเวลาเปล่า เพราะไม่ได้สิ่งไรกลับไปช่วยตนเลย
หลวงพ่อนิพนธ์ จึงมักย้ำว่า หลักของพระภูมี คือ หลัก "ตนพึ่งตน" อยากได้ ต้องเรียนรู้ แล้วทำเอง
ก็ต้องเสียเวลาตื่นแต่เช้า เสียน้ำมัน เสีย ... แล้วต้องทนมานั่ง หากแต่กลับออกไป ไม่ได้อะไรเลย กลับไปแม้แต่น้อย .... จะมาเสียเวลาทำไม
