คำบอกเล่าที่ได้ยินมา จนซึมซับ วลีหนึ่ง คือ "เมตตาธรรมค้ำจุนโลก"
แลตั้งแต่โบราณ ผู้แก่ผู้เฒ่า มักจะสอนลูกหลาน ให้มีเมตตา
แต่การได้ฟัง คำสอน เพียงอย่างเดียว จึงเสมือน ธรรมรู้ ที่แม้นจะรู้มาก แตกฉาน เปรียญ ๙ ประโยค ก็หาทำให้เป็นคนดี มีเมตตา ได้ไม่
หากย้อนกลับไปพิจารณา คำโบราณ ที่เขียนจะพบว่า คำกล่าว ใช่จบแค่เมตตา แต่มีคำว่า ธรรม ... พ่วงติดมาด้วย
แลเป็นที่ทราบกันดีว่า พระภูมีทุกพระองค์ มีเมตตาอันมหาศาล
นั่นหมายความว่า คนดีที่สุด คือ พระภูมี ทุกยุคทุกสมัย ล้วนมีเมตตาอันมหาศาล ทำไมจึงเป็นเช่นนั้น
หลวงพ่อนิพนธ์ จึงชี้ให้เห็นว่า ก็ด้วยเหตุที่พระภูมีทุกพระองค์ เมื่อทำตนจนสำเร็จเป็นพระสัมมาสัมพุทธเจ้า พิจารณาสัตว์โลก ก็พึงเห็นว่า สัจจธรรม ที่ใช้นำตน เป็นเรื่องที่ทำได้ยากนั่นเอง
เมื่อคนมีความมุ่งมั่น จะเป็นคนดี หรือเกินกว่านั้นคือ อยากหลุดพ้น ก็ต้องนำสัจจะมานำตน แลเมื่อปฏิบัติแล้ว ก็จักพบว่า สิ่งนี้เป็นสิ่งที่ไม่คุ้นเคย จึงทำได้ยาก
เมื่อตนของตนทำได้ แลย้อนกลับไปดูผู้อื่น ที่เดินตาม จึงเกิดความเมตตา เพราะรู้ว่ามันทำได้ยาก
การจะทวนนิสัยเดิม ตามกระแสกรรม มาทำนิสัยธรรม เดินตามวินัยธรรม ต้องใช้ขันติ อดทน อันมหาศาล
หลวงพ่อนิพนธ์จึงกล่าวว่า ด้วยธรรมเป็นของหนัก เป็นสิ่งที่ทำได้ยาก พระภูมีจึงสอนให้เริ่มจากการกระทำทีละน้อยๆ เริ่มจากวินัยน้อยข้อ กำหนดระยะเวลา สั้นๆ ก่อน
เสมือนที่หลวงพ่อนิพนธ์หยิบยกมาให้ทำในตอนนี้ คือ ไม่โกรธ และไม่เห็นผู้อื่นผิด วันละสองชั่วโมง ในวันที่สมาชิกมา
หากใครทำ จะรู้ได้ว่า ในสองชั่วโมงนี้ สติต้องตื่นตัว ระวังระไว กระนั้นก็ตาม เมื่อปฏิบัติ ผลจะเกิดย่อมต้องมีเหตุ ...แลเมื่อมีเหตุ การเสียซึ่งวินัย ก็อาจเกิดได้ง่ายๆ แค่อารมณ์ชั่ววูป
แลเมื่อตนทำได้ ก็เสมือนโตขึ้น แลเมื่อเห็นผู้อืน ก็ยังมีเหตุอีก นั่นคือ จะเห็นคนอื่น ทำไม่ถูก จึงต้องดักไว้ด้วยวินัยไม่เห็นผู้อื่นผิดอีก
ก็ด้วยเหตุ ทุกผู้ย่อมมีกรรม นั่นเอง
ผู้ที่ปฏิบัติ รู้ในเหตุแลผลนี้ จึงให้อภัยทั้งตนเอง และผู้อื่น นั่นคือ เมตตาตน แลผู้อื่น จึงหมั่นเตือนตนให้มีสติ แลเตือนผู้อื่น
คนยิ่งปฏิบัติวินัยมาก ก็จะต้องใช้สติมาก เมื่อทำได้ พิจารณาจากสิ่งที่ตนทำได้ จึงมีเมตตาแก่ผู้อื่นมากนั่นเอง
หากแต่การฟัง อย่างไรก็ไม่ซึ้ง จะเมตตาก็ต่อเฉพาะคนที่ตนชอบ คนที่ตนรัก หรือสัตว์ที่ตนชอบ สัตว์ที่ตนรัก เท่านั้นเอง
บทสรุป หลวงพ่อนิพนธ์จึงชี้ให้เห็น ก็คนที่บอกรักหมา ลองไปเจอหมาอื่น ที่ไม่ใช่หมาตน หรือสัตว์อื่น ความเมตตา มันยังอยู่หรือไม่ แค่ยุงกัด ก็ตบตายแล้ว ฤาว่า ยุงไม่ใช่สัตว์ ไม่มีชีวิต ไม่ต้องเมตตากระนั้นหรือ